» Чоон-Хемчик кожууннун сулде демдектери :Тук, Герб, Гимн»

Хундулуг болукчулер! Силерге богун » Чоон-Хемчик кожууннун сулде демдектери :Тук, Герб, Гимн» деп тоогу шагын таныштырайн.
» Чоон — Хемчик кожууннун сулде демдектеринин дугайында» 330 дугаарлыг Шиитпирни Толээлекчилер Хуралы 2015 чылдын апрель 3- тун хунунде хулээп алган.

Чоон-Хемчик кожууннун тугу.
Туктун ону ак-кок. Ак-кок он шаандан тура кошкун амыдыралдыг чоннун «Дээр- Адазынга» чудулгезин тайылбырлап турар. Чоон-Хемчик кожууннун тугунда ак-кок он бедиктерже чуткулду, арыг кузелдерни, сагыш-сеткилдин быжыын илередип турар.

Чѳѳн–Хемчик кожууннун сүлдези.
Сүлдениң ужур утказында кожууннуң тѳѳгүзү, чонунуң чуртталгазы, ажыл-агыйы, байлаа, чүдүлгезин сиңирген.
Сүлдениң ниити хевири тырыкы:
«Бүгү – ле шыйыгларның иштинден тырыкы – эң–не болбаазыраңгай шыйыг» деп бурунгу грек эртемденниң тодаратканы анаа эвес. Ачылыг алдын хүнүвүске, шаг –тѳѳгүден бээр ада-ѳгбевистиң чурттап ѳскени кидис ѳгге база хүндулээчел тыва чонувустун ак чемин сѳңнеп сунар угулза хээлээн шаажаң аякка дѳмейлеп чураан. Тыва ѳг база үш тырыкыдан буткен: ѳгнүң дооразы (таваа), хана биле дээвирниң тудушкан долганчаа болгаш дүндүктү хаажылаан хараача – тогана. Ак чемниг тырыкы тыва аяк тыва ѳгден чара кѳрдүнмес. Ѳгге кирген чонувуска бир-ле дугаарында аякка ак чемни куткаш сунар болгай бис, ынчангаш сүлде демдээвис тырыкы хевирлиг болганы ужур уткалыг. Амгы үениң кижилери бистер чаа оран- саваларда,бажыңнарда чурттап–даа чоруур болзувусса, тыва ѳг бистиң сагыш – сеткиливиске чоок, үндезин оран –сававыс болур.
Сүлдени долгандыр хаажылаан сарыг ѳң — кезээ мѳңгеде херелдери чайнап, амылыг чүвениң чуртталгазын чылдып, чырыдып чоруур алдын хүнүвүс, ооң адаанда алдын –сарыг угулзалар – биле каастаан тараа тараан шѳлдер; кѳк ѳң – биле кѳргүскен тырыкы — Тывавыстын ак-кок дээри база ырыларда кирген алдарлыг чараш хемивис Чадаана. Тѳрээн хемивис Чадаана – Чѳѳн-Хемчик кожууннуң чуртталгазының шимчедикчи судалы. Чадаана хемниң эриинде тос чүзүн малдыг, мал, чер ажыл–агыйлыг, сарыг шажын чүдүлгелиг кожуунну база Тывавыстын бүгү кожууннарын хандырып турар казымал байлаавыс – хѳмүр- даш уургайын эскаватор дүрзүзү –биле тодаргайлап кѳргүскен.
Шаг тѳѳгүден бээр сарыг шажын чүдүлгелиг, хей-ады бедик чонувус аас-кежиктиг, бедик культуралыг, сайзыраңгай оран бооп делгерезин деп Чѳѳн-Хемчик кожуунну ак кадак иштинде бижип кѳргүскен.
Оон топ кезээнде символдар «Ай, Хун, От» — чуртталга. ТАР-нын бирги тургузукчузу Буян-Бадыргы нояннын танмазынын символдарын киирип турары база ханы утканы илередип турар: эрге-дужаалдын болгаш октаргайнын эн бедиин коргускен символдары болур.
«Хун» символдун тѳп кезээнде улуг тѳѳгулуг ыдыктыг Устуу- Хурээвисти база оларның ачызында сайзыралды ап турар сарыг шажынывысты кѳргузуп турар.